Việc đặt lạm phát mục tiêu ở mức 2% bắt đầu một cách khá ngẫu nhiên, từ ngân hàng trung ương của một quốc gia ít ai ngờ đến là New Zealand.
Cục dự trữ liên bang Mỹ (Fed) đặt mục tiêu lạm phát 2% để ổn định giá cả của nền kinh tế Mỹ. Nhiều ngân hàng trung ương khác cũng đều lựa chọn con số này làm lạm phát mục tiêu.
Theo Bloomberg với Fed lạm phát ở mức 2% ứng với mức tăng giá cả vừa phải, không quá nhanh, không quá chậm. Giá cả tăng vừa phải giúp doanh nghiệp tăng cường sản xuất thêm nhiều hàng hóa, những cũng không khiến túi tiền của người tiêu dùng bị ảnh hưởng quá nhiều.
Nhưng ai là người quyết định rằng 2% là con số mục tiêu? Tại sao các ngân hàng trung ương không đặt mục tiêu lạm phát 1%, 3%, 4% hay thậm chí là 0%?
Ông Josh Bivens, Giám đốc nghiên cứu tại Viện Chính sách Kinh tế (EPI), lạm phát mục tiêu 2% là một “con số tương đối ngẫu nhiên”. Con số này được phát minh tại một nơi mà ít ai nghĩ đến là New Zealand. Sau đó, “khoảng 25 đến 30 ngân hàng trung ương” áp dụng cách tiếp cận của New Zealand và 2% trở thành con số lạm phát mục tiêu được sử dụng rộng rãi.
2% – con số khởi đầu từ New Zealand
Fed sử dụng các chính sách tiền tệ để thực hiện nhiệm vụ kép mà Quốc hội Mỹ giao phó là tối đa hóa việc làm ổn định giá cả. Ổn định giá cả có thể đạt được với mục tiêu lạm phát nhất định. Fed không có mục tiêu lạm phát chính thức cho đến năm 2012.
Vào những năm 70 và 80 của thập niên trước, New Zealand là một trong những nước có mức lạm phát cao nhất trong các nền kinh tế phương Tây. Ông Arthur Grimes, cha đẻ của lạm phát mục tiêu, vừa mới tốt nghiệp Thạc sĩ tại Học viện Kinh tế London (Anh).
Thời điểm đó, NHTW New Zealand đang dần trở nên độc lập với chính phủ. Ông Grimes đã gợi ý rằng nên đặt ra mục tiêu lạm phát rõ ràng để hoàn thành nhiệm vụ của ngân hàng trung ương.
Ban đầu lạm phát mục tiêu của quốc gia này không phải là 2% mà là từ khoảng từ -1% đến 1%. Khoảng mục tiêu này sau đó được chuyển thành 0 đến 2%. Và kết quả của việc áp dụng chính sách lạm phát mục tiêu là ngân hàng trung ương này đã đưa tốc độ tăng giá cả xuống 2% sớm hơn kế hoạch một năm.
Những ngân hàng khác cũng học theo, tiên phong là Ngân hàng trung ương châu Âu (ECB).
Nhưng chính sách lạm phát mục tiêu cũng khiến tỷ lệ thất nghiệp ở New Zealand đi lên mức kỷ lục. Phải một thời gian sau khi giá cả bình ổn, tỷ lệ thất nghiệp tại đây mới trở lại bình thường.
2% là mức thấp hay cao?
Một số nhà kinh tế lập luận rằng, mục tiêu lạm phát của Fed nên ở mức 2%. Ông Thomas M. Hoenig, cựu quan chức cấp cao Fed chi nhánh Kansas cho rằng, không nên có mục tiêu nào cả mà lạm phát nên là 0%. “Về lâu dài là tốt nhất cho nền kinh tế”, ông nói.
Nhà kinh tế học đạt giải Nobel Milton Friedman từng lập luận rằng -2% hoặc -3% là tỷ lệ lạm phát tối ưu. Theo ông Grimes, giảm phát khoảng 1% không phải là vấn đề lớn, vì con số này chỉ phản ánh thực tế là nhiều hàng hóa dịch vụ đang rẻ đi.
Một số nhà kinh tế cũng phản đối việc đạt mục tiêu lạm phát cao hơn 2%, vì họ cho rằng động thái này sẽ dẫn đến việc giá cả ngày càng tăng cao, tạo ra bong bóng tài sản.
Nhưng không có bằng chứng nào cho thấy lạm phát 3% hoặc 45 gây thiệt hại đáng kể so với 25. Vào năm 2017, một số nhà kinh tế đã việt một bức thư gửi đến Ủy ban thị trường mở liên bang của Mỹ (FOMC) nhằm nâng hạng lạm phát mục tiêu lên cao hơn.
Nhà kinh tế học Lawrence Ball cũng là một trong những người ký tên trên bức thư. Ông cho rằng, cuối những năm 1980, chủ tịch Paul Volcker và Fed đã tuyên bố chiến thắng trước lạm phát dù tốc độ tăng giá cả vẫn còn 4%. Sau đó, lạm phát cũng bình ổn quanh mức này trong khoảng vài năm.
Lạm phát mục tiêu quá thấp cũng gây hại
Theo CNBC, có một số lý do khiến cho Fed muốn lạm phát lớn hơn 0. Thứ nhất, số dương giúp đo lượng lạm phát dễ dàng hơn. Thứ hai, nhắm đến lạm phát làm giảm nguy cơ giảm phát. Lý do thứ ba, đặt mục tiêu lạm phát lớn hơn không giúp Fed có thể cắt giảm lãi suất để cứu nền kinh tế trong trường hợp có suy thoái.
Nếu để mục tiêu lạm phát quá thấp, trong trường hợp có suy thoái, Fed sẽ không thể cắt giảm lãi suất cơ bản quá sâu để thúc đẩy nền kinh tế. Chẳng hạn, với lạm phát mục tiêu bằng 2% khi Fed đặt lãi suất chính sách bằng 0, thì lãi suất thực tế sẽ là -2%.
Nhưng khi gần đến mức lãi suất thấp hơn nữa để thúc đẩy thị trường lao động, chấm dứt tình trạng suy thoái, Fed cũng chẳng thể đẩy lãi suất chính sách xuống dưới 0. Mức lãi suất âm sẽ khiến ngân hàng không muốn cho vay tiền.
Những người ủng hộ lạm phát mục tiêu cao hơn chỉ ra rằng, trong giai đoạn 2009-2019, Fed tuyên bố mục tiêu lạm phát 2%, nhưng đều nhiều lần bỏ lỡ cột mốc này. Lạm phát đã không xuống mức 2% trong một khoảng thời gian tương đối dài.
Kể từ sau đại dịch Covid-19, Fed đã thay thế mục tiêu lạm phát 2% bằng một ngôn ngữ linh hoạt hơn. Thay cho lạm phát mục tiêu, Fed gọi đây là lạm phát mục tiêu trung bình.
Hầu hết các nhà kinh tế đồng ý rằng, Fed thay đổi mục tiêu bình ổn giá cả sẽ là một thảm họa về mặt truyền thông. Fed đã để mất uy tín khi để lạm phát tăng 9.1% vào tháng 6 năm ngoái. Bởi vậy, CNBC cho rằng, lạm phát ở mức 2% của Fed sẽ không thay đổi trong tương lai gần.
Nhà kinh tế Josh Bivens tin rằng khi ông về hưu, mục tiêu của Fed vẫn sẽ là 2%. Tuy nhiên, ông cũng cho biết một số người có ảnh hưởng khá lớn trong hệ thống ngân hàng trung ương ủng hộ mục tiêu lạm phát cao hơn.
- Lạm phát mục tiêu 2% được phát minh tại New Zealand, sau đó có khoảng 25 đến 30 ngân hàng trung ương áp dụng và trở thành con số lạm phát mục tiêu được sử dụng rộng rãi.
- Một số nhà kinh tế cũng phản đối việc đạt mục tiêu lạm phát cao hơn 2%, vì cho rằng nó sẽ dẫn đến việc giá cả ngày càng tăng cao, tạo ra bong bóng tài sản.
- Fed đã thay thế mục tiêu lạm phát 2% và gọi cột mốc này là lạm phát mục tiêu trung bình. Một số người có ảnh hưởng khá lớn trong hệ thống ngân hàng trung ương ủng hộ mục tiêu lạm phát cao hơn 2%.