Không chỉ người Mỹ, mà người châu Âu và những quốc gia khác cũng đang theo dõi trong tâm trạng lo lắng về khả năng Fed tiếp tục tăng lãi suất…
Đồng USD hiện vẫn là đồng tiền số một của thế giới và mối quan hệ tài chính – thương mại giữa Mỹ và các nước đối tác chính đang mạnh hơn bao giờ hết. Đối với châu Âu, mối quan hệ đó thậm chí còn khăng khít hơn tất cả.
Vị thế của USD và sự truyền dẫn của lãi suất từ Mỹ
Đầu năm 2022, ECB đã cố gắng bạch ra một hướng đi khác với Fed, bằng cách phát tín hiệu sẽ giữ lãi suất ở mức thấp ngay cả khi Fed tăng lãi suất quyết liệt. Nhưng khi đồng Euro trượt giá mạnh so với USD, ECB đã nhanh chóng từ bỏ ý định đó vì lo ngại lạm phát nhập khẩu đến từ những mặt hàng như năng lượng vốn được giao dịch bằng USD.
Câu chuyện hiện tại cũng tương tự, nhưng đi theo hướng ngược lại. Fed đã phát đi tín hiệu rằng NHTW Mỹ có thể sẽ dùng tăng lãi suất trong cuộc họp trong tuần tới xem liệu tổng mức tăng lãi suất 5 điểm phần trăm qua 10 đợt nâng kể từ t3/2022 đến nay cũng khiến kinh tế Mỹ giảm mạnh hay không.
Cuộc họp tháng 6 của ECB cũng diễn ra sau cuộc họp Fed chỉ vài ngày và nếu như Fed dừng tăng lãi suất, ECB sẽ gặp khó trong việc tăng lãi suất ở lần họp này, cho dù lạm phát ở khu vực sử dụng đồng tiền chung châu Âu (Eurozone) đang cao dai dẳng.
“Đồng USD thống trị nền kinh tế toàn cầu. Những lời đao to búa lớn mà ECB đưa ra vào năm ngoái đã thể hiện mối lo về tỷ giá hối đoái”, cựu chuyên gia kinh tế trưởng của Quỹ Tiền tệ quốc tế (IMF), ông Maurice Obstfeld, nói với tờ Wall Street Journal.
Cuộc bàn luận về việc USD mất dần vị thế đồng tiền dự trữ đang ngày càng trở nên sôi nổi khi nhiều quốc gia như Trung Quốc, Nga, Saudi Arabia liên tục có những động thái chuyển dịch sang sử dụng các đồng tiền khác. Điều này là sự đáp trả đối với việc được cho là Mỹ sử dụng USD như một vũ khí, chẳng hạn đóng băng dự trữ ngoại hối của Nga nhằm trừng phạt Moscow sau khi nổ ra chiến tranh Nga-Ukraine.
Trong quý 2/2022, USD chiếm chưa đầy 60% dự trữ ngoại hối toàn cầu, giảm từ mức 72% cách đây 1 thập kỷ. Nhưng đến hiện tại, USD chưa hề mất địa vị của nó.
Mặc dù chỉ chiếm khoảng 1/4 GDP toàn cầu và hơn 10% giá trị thương mại của thế giới, khoảng 1 nửa giá trị thương mại toàn cầu được giao dịch bằng đồng USD, đồng tiền này được ghi hóa đơn trong gần 90% số giao dịch thương mại năm 2022, một tỷ trọng gần như không đổi trong 20 năm qua, theo báo cáo của ngân hàng Thanh toán quốc tế (BIS). Khoảng một nửa chứng khoán nợ quốc tế và các khoản vay xuyên biên giới phát hành trên thị trường vốn quốc tế được tính bằng USD.
Tất cả những mối liên kết này truyền dẫn sự gia tăng lãi suất ở Mỹ tới các nền kinh tế khác theo nhiều cách khác nhau. Lãi suất cao hơn ở Mỹ hút vốn khỏi các nền kinh tế khác, đẩy lãi suất cho vay tăng lên và khiến đồng nội tệ của các quốc gia mất giá so với USD. Khi USD tăng giá, những hàng hóa được định giá bằng USD như dầu thô trở nên đắt đỏ hơn khi tính bằng đồng tiền các quốc gia khác. Lãi suất ở Mỹ tăng khiến tăng trưởng kinh tế Mỹ giảm tốc kéo theo nhu cầu của nước này đối với hàng hóa nước ngoài giảm.
Điều đó có nghĩa là việc tăng lãi suất ở Mỹ cũng ảnh hưởng đến nền kinh tế châu Âu nhiều như đến chính nền kinh tế Mỹ. Việc Fed thắt chặt chính sách tiền tệ từ năm 1991 đến 2019 đã gây giảm sản lượng công nghiệp, giá cổ phiếu, lượng vốn tín dụng cấp cho doanh nghiệp và cả tỷ lệ lạm phát ở Eurozone, đồng thời gây áp lực lên thương mại thế giới ngoài Mỹ.
Tình thế khó khăn của ECB
ECB theo dõi các động thái chính sách của Fed hết sức chặt chẽ và không quên giám sát tỷ giá EUR/USD, dù một mực khẳng định nó không phải là mục tiêu chính sách của ECB.
“Khi Fed đi đầu, các ngân hàng trung ương khác hành động theo Fed mà không hề có bất kỳ sự lưỡng lự nào”, ông Panicos Demetriades – một cựu quan chức ECB và từng là Thống đốc Ngân hàng Trung ương Hy Lạp – phát biểu.
Một điều chắc chắn là ECB và các ngân hàng trung ương khác không chỉ hành đồng theo sự dẫn đầu của Fed, họ còn thắt chặt chính sách tiền tệ vì một lý do quan trọng khác, đó là lạm phát ở hầu hết các nền kinh tế còn đang quá cao do những cú sốc có ảnh hưởng đến kinh tế toàn cầu, từ đại dịch cho đến chiến tranh Nga – Ukraine.
“Đồng USD có ảnh hưởng và bất kỳ ảnh hưởng lan tỏa nào cũng là vấn đề phải được xem xét, nhưng chúng tôi không phụ thuộc vào Fed. Chúng tôi còn chặng đường dài phải đi và chúng tôi sẽ không dừng việc tăng lãi suất”, Chủ tịch ECB Christine Lagarde phát biểu tại một cuộc họp báo hồi đầu tháng 5.
Lãi suất chính sách của ECB vẫn đang thấp hơn 2 điểm phần trăm so với lãi suất của Fed, nên ECB còn phải tăng lãi suất để bắt kịp Fed. Nhưng ECB có thực sự tiếp tục thắt chặt chính sách tiền tệ hay không sẽ tùy thuộc vào việc Fed có khiến Mỹ rơi vào suy thoái hay không. Đối với kinh tế châu Âu, xuất khẩu – nhất là xuất khẩu sang Mỹ – đã và đang là một nguồn sức mạnh hiếm hoi trong bối cảnh cuộc chiến tranh ở Ukraine gây suy yếu sức mua của các hộ gia đình.
Thương mại hàng hóa giữa EU và Mỹ đã tăng lên mức 86 tỷ USD trong tháng 3/2023, cao hơn khoảng 8% so với cùng kỳ năm ngoái. Thương mại hàng hóa của Mỹ với Trung Quốc đã giảm khoảng 1/4 trong cùng khoảng thời gian còn 45 tỷ USD vào tháng 3 theo số liệu của Mỹ.
Nếu Mỹ rơi vào suy thoái trong mấy tháng tới, nhập khẩu của Mỹ có thể giảm, làm mất đi một động lực tăng trưởng kinh tế quan trọng của châu Âu. Nhưng trong kịch bản đó, USD có thể giảm giá giúp giảm giá năng lượng và tình trạng nhập khẩu lạm phát của châu Âu.
Nói chung, một cuộc hạ cánh cứng của kinh tế Mỹ sẽ khiến cho cuộc sống của người châu Âu trở nên khó khăn hơn, tuy nhiên việc hoạch định chính sách ECB lại có thể trở nên dễ dàng hơn.
“Châu Âu nói chung đang ở trong một tình thế khá nhiều rủi ro và điều đó sẽ khiến ECB phải thận trọng”, ngay cả khi có sức ép chính trị đòi hỏi ECB phải đưa lạm phát về tầm kiểm soát, ông Obstfeld nhận định.