Mùa kiểm toán báo cáo tài chính năm 2022 đang tiếp tục ghi nhận nhiều doanh nghiệp “lệch pha” giữa báo cáo tài chính và báo cáo tài chính soát xét.
Giảm lãi sâu hậu kiểm toán
Sau Báo cáo kiểm toán năm 2022 của CTCP Thaiholdings (mã: THD) ghi nhận doanh thu thuần vẫn ở mức 4.112 tỷ đồng. Biến động bắt đầu từ khoản mục doanh thu hoạt động tài chính khi tăng 15% lên 571 tỷ đồng sau kiểm toán. Trong đó, thay đổi lớn nhất là lãi bán các khoản đầu tư tăng vọt lên 551 tỷ đồng.
Chi phí tài chính cũng điều chỉnh tăng thêm đến 73% khi chiếm 180 tỷ đồng sau kiểm toán. Ngược lại, lãi liên doanh liên kết giảm gần 90% về chỉ 5 tỷ đồng. Do đó, LNST của cổ đông công ty mẹ sau kiểm toán giảm 10% tức gần 28 tỷ đồng xuống mức 224 tủ đồng.
THD giải trình việc lợi nhuận sau thuế trên BCTC hợp nhất kiểm toán giảm là do các công ty liên kết của THD xác định lại kết quả kinh doanh năm ngoái, từ đó làm giảm lãi trong các công ty liên kết.
Trường hợp của CTCP Thép Nam Kim (mã: NKG) gây sốc những ngày qua khi lỗ tăng gấp đôi sau kiểm toán. Cụ thể, sau kiểm toán, doanh nghiệp này ghi nhận khoản lỗ lên đến 124.7 tỷ đồng, gấp đôi so với mức lỗ 66,7 tỷ đồng trong báo cáo tự lập trước đó.
Một số khoản mục trên báo cáo tài chính thay đổi có thể kể đến như giá vốn hàng bán, chi phí thuế thu nhập doanh nghiệp hoãn lại, chi phí khác, thu nhập khác. Nhưng nguyên nhân chính khiến NKG lỗ gấp đôi là do giá vốn hàng bán tăng.
Theo NKG giải trình, giá vốn trước kiểm toán là 21.529 tỷ đồng, tuy nhiên sau kiểm toán chênh thêm 60.8 tỷ đồng, chủ yếu do trích lập dự phòng hàng tồn kho tại công ty con Ống thép Nam Kim và không thực hiện loại trừ lỗ chưa thực hiện năm nay đối với công ty con trên.
Sau kiểm toán, lợi nhuận sau thuế hợp nhất năm 2022 của Tổng CTCP Xuất nhập khẩu và Xây dựng Việt Nam (Vinaconex, mã: VCG) giảm 118 tỷ đồng xuống còn 931 tỷ đồng.
VCG giải trình là do giảm lợi nhuận từ một số hợp đồng thi công xây lắp của các công ty con tại các dự án đầu tư xây dựng dở dang của công ty.
CTCP Thép tấm lá Thống Nhất (mã: TNS) sau soát xét lại lợi nhuận sau thuế giảm 28.5% so với BCTC tự lập, chỉ còn 263 triệu đồng. Ngoài ra, kiểm toán còn chỉ ra nhiều dấu hiệu cho thấy sự tồn tại của nhiều yếu tố không chắc chắn trọng yếu dẫn đến nghi ngờ về khả năng hoạt động liên tục của công ty.
Do đó, kiểm toán từ chối đưa ra ý kiến về BCTC của TNS cho năm tài chính kết thúc ngày 31/12/2022.
Công ty CP Nhiệt điện Bà Rịa (mã: BTP) cũng giảm 7 tỷ đồng lợi nhuận sau kiểm toán. Cụ thể, theo giải trình của BTP, tổng lợi LNST của công ty năm 2022 tại báo cáo tự lập là 77.6 tỷ đồng. Tại BCTC đã kiểm toán vừa công bố, lợi nhuận sau thuế chỉ còn hơn 70 tỷ đồng.
BTP giải thích, sự sụt giảm này do quyết toán tiền lương năm 2022 chênh lệch tăng hơn 10 tỷ đồng do với số tạm hạch toán trước kiểm toán. Đồng thời do công ty điều chỉnh chi phí đóng BHXH năm 2021 do nộp thừa, phải nộp bổ sung chi phí BHXH năm 2022.
Công ty Cổ phần Kinh doanh và Phát triển Bình Dương (mã: TDC) cũng ghi nhận lợi nhuận TDC chỉ còn 34.7 tỷ đồng sau kiểm toán, giảm hơn 12% so với BCTC tự lập.
Công ty giải trình, lợi nhuận sau thuế tại BCTC sau kiểm toán giảm gần 5 tỷ đồng so với tự lập là do điều chỉnh tăng thuế TNDN năm 2020-2021.
Đằng sau những con số “nhảy múa” trên báo cáo tài chính
Theo ông Nguyễn Thế Minh – Giám đốc phân tích của Chứng khoán Yuanta Việt Nam, BCTC là một trong những tài liệu quan trọng để cổ đông đánh giá được “sức khỏe” doanh nghiệp trước khi mua cổ phiếu.
Thực tế, trên thị trường chứng khoán vẫn có giai đoạn chờ đợi BCTC doanh nghiệp. Nhiều cổ phiếu cũng có biến động theo số liệu BCTC của doanh nghiệp.
Tình trạng lệch pha giữa số liệu lợi nhuận trên BCTC tự lập và sau kiểm toán luôn “nóng” trong mỗi mùa BCTC soát xét công bố. Điều này không chỉ ảnh hưởng đến tính minh bạch của thị trường mà còn ảnh hưởng đến cả nhà đầu tư.
Phân tích sâu hơn về nguyên nhân sự chênh lệch này, chuyên gia đưa ra hai trường hợp.
Thứ nhất, một số doanh nghiệp vô ý, thiếu sót trong quá trình hợp nhất khi không ước tính đầy đủ số liệu hợp nhất các công ty con dẫn đến chênh lệch số liệu sau kiểm toán.
Thứ hai, nhiều doanh nghiệp cố tình giấu bớt tình hình khó khăn của doanh nghiệp để tránh làm ảnh hưởng đến giá cổ phiếu hiện tại.
Thông thường các doanh nghiệp vốn hóa lớn sẽ có mức độ chênh lệch giữa BCTC hợp nhất và sau kiểm toán khá ít, tính minh bạch cũng cao hơn. Ngược lại, những doanh nghiệp có vốn hóa vừa và nhỏ thì độ sai lệch sau kiểm toán nhiều hơn.
Theo chuyên gia, rất khó để nhận biết doanh nghiệp đã “chế biến” thêm các khoản mục trên BCTC ra sao bởi không đủ nguồn lực kiểm chứng thông tin. Nhưng để tránh những rủi ro trong quá trình đầu tư, nhà đầu tư nên lưu ý một vài yếu tố.
Ngành nghề doanh nghiệp: Theo ông Minh, những doanh nghiệp BĐS vì BCTC thường dựa trên giá trị sổ sách mà họ có thể tự định giá dự án để đưa ra ước tính doanh thu, lợi nhuận. Bên cạnh đó, cũng cần chú ý những tập đoàn đa ngành nghề dạng holdings. Những tập đoàn này thường không tập trung kinh doanh, chủ yếu là hợp nhất từ công ty con.
Lịch sử doanh nghiệp: Cần hiểu trong quá khứ doanh nghiệp từ xảy ra những tình trạng tương tự hay chưa để nhận định tính minh bạch của doanh nghiệp.
Dòng tiền: Nhà đầu tư thường quá chú trọng vào doanh thu, lợi nhuận mà bỏ qua dòng tiền, thanh khoản của doanh nghiệp. Việc chú ý dòng tiền doanh nghiệp trên BCTC sẽ giúp nhà đầu tư tránh được một số doanh nghiệp kém.