Để trả lời cho câu hỏi lãi suất điều hành có tiếp tục giảm trong thời gian tới hay không, cần phân tích điều gì đang hỗ trợ cũng như cản trở những quyết định của Ngân hàng Nhà nước (NHNN) trong việc điều hành lãi suất.
Nhìn vào biểu đồ lãi suất chính sách giai đoạn 2010-2023, các lần cắt giảm mạnh mẽ nhất đều xuất phát từ yêu cầu của chính phủ trong việc hỗ trợ nền kinh tế thực tại. Tương tự, động thái giảm lãi suất lần này được đưa ra trong bối cảnh kinh tế đang rất trì trệ.
Đầu tiên, các chỉ tiêu kinh tế vĩ mô có xu hướng ủng hộ việc giảm lãi suất. Dù lạm phát kế hoạch trong năm 2023 ở mức 4.5% cao hơn mức 4% của năm 2022, áp lực lạm phát đến nền kinh tế Việt Nam chưa đáng lo ngại.
Bằng chứng là trong cơ cấu thương mại với các quốc gia, Việt Nam chủ yếu nhập khẩu từ Trung Quốc, Hàn Quốc và xuất khẩu sang Mỹ. Trung Quốc hiện vẫn duy trì mức lạm phát còn thấp hơn cả mức lạm phát mục tiêu của nước này, do đó những áp lực về rủi ro nhập khẩu lạm phát là không lớn.
Yếu tố thứ hai sự sụp đổ của một số ngân hàng ở Mỹ và Thụy Sĩ khiến đồng USD bị ảnh hưởng mạnh mẽ. Điều này giảm áp lực lên tỷ giá USD. Khi áp lực tỷ giá chưa quá căng thẳng thì dư địa cho việc giảm lãi suất được mở rộng, tạo điều kiện cho việc hạ lãi suất điều hành của NHNN Việt Nam
Yếu tố thứ ba khiến NHNN Việt Nam cũng phải hạ lãi suất điều hành sớm do các chỉ báo tiêu dùng, sản xuất đang xấu đi. Kết quả tăng trưởng kinh tế TP.HCM cũng không đạt như mức kỳ vọng.
Cụ thể, số liệu báo cáo của Cục Thống kê TP.HCM cho thấy, ba tháng đầu năm 2023, chỉ số IIP trên địa bàn TP.HCM giảm 0,9% so cùng kỳ năm 2022. Con số này bình quân chung cả nước theo số liệu của Tổng cục Thống kê là 2,2% (cả nước giảm 2,2%).
Tăng trưởng tín dụng quý 2/2023 được dự báo khá ảm đạm bởi kết quả tăng trưởng tín dụng quý 1/2023 chỉ đạt khoảng hơn 25, gần thấp nhất trong vòng 9 năm trở lại đây và chỉ cao hơn quý 1/2020.
Trong khi hiệu quả từ giai đoạn giải ngân đầu tư công chưa đến ngay, hạ lãi suất điều hành được kỳ vọng là công cụ mạnh giúp làm giảm lãi suất cho vay, giúp kích thích tiêu dùng và qua đó tạo điều kiện cho doanh nghiệp phục hồi sản xuất.
Cuối cùng, chính sách tài khóa mở rộng trong năm 2023 giúp NHNN Việt Nam có thể “mạo hiểm ngược dòng” với xu thế điều hành của các ngân hàng trung ương khác trên thế giới. Trong hai tuần đầu tháng 4, Chính phủ đã thúc đẩy mạnh công tác giải ngân đầu tư công trên khắp cả nước. Tác động lan tỏa của nhà đầu tư công sẽ giúp doanh nghiệp, người dân tăng thu nhập, qua đó đảm bảo khả năng trả nợ.
Với hiệu ứng này, Chính phủ và NHNN có khả năng sẽ duy trì lãi suất điều hành ở mức thấp nhất trong tương lai gần, nhất là khi chỉ số lạm phát quý 1/2023 được kiểm soát ở mức tương đối phù hợp và không tạo áp lực buộc NHNN phải đánh đổi giữa mục tiêu tăng trưởng và mục tiêu ổn định giá cả trong ngắn hạn.